سرانجام دیشب همه ی خبرگزاری ها بصورت گسترده خبر فیلتر شدن تلگرام را منتشر کردند. با ادنگاه همراه باشید تا سفر پر فراز و نشیب تلگرام در سال ۹۷ را مرور کنیم.
آخرین باری که یک شبکه اجتماعی خارجی در ایران از زیر تیغ فیلترینگ گذشت کی بود؟ تلگرام آخرین بازمانده شوالیه هایی است که راه های امن ارتباطی میان کاربران ایرانی را تسهیل کرده بودند. اپلیکیشن هایی که اگرچه توانستند به قلب عامه مردم نفوذ کنند، اما هیچگاه به آن اندازه که لازم بود در دل مقامات امنیتی ایران جا باز نکردند. برای همین هر کدام از آنها با توجه به شرایط زمانی و دلایل بخصوص زیر تیغ فیلترینگ دولتی ایران جان دادند.
اما آخرین تیر ترکش نسیب تلگرام شد. اپلیکیشنی که بی اندازه محبوب و بی اندازه فراگیر بود و طبق آخرین آمارها بیش از ۴۰ میلیون کاربر فعال ایرانی داشت. موضوع فیلتر کردن سرویسی با ۴۰ میلیون کاربر، به معنی نارضایتی ۴۰ میلیون ایرانی از یک تصمیم فراگیر است. بخش عجیب ماجرا اینجاست که ما حتی نمی دانیم این تصمیم را دقیقا چه کسی و بر اساس چه استدلالی گرفته و تکلیف کسانی که کسب و کار خود را بر پایه تلگرام چیده بودند، دقیقا چیست!
در متنی که دیروز در خبرگزاری ها منتشر شد، دلایل فیلترینگ به این شرح است:
۱- اخلال در وحدت ملی و ایجاد اختلاف بین اقشار جامعه به‌ویژه ازطریق طرح مسائل نژادی، قومی در کنار تحریک و اغوای مردم به شورش و آشوب
۲- جمع‌آوری اطلاعات مردم و کشور و دسترسی بیگانگان به حریم خصوصی و داده‌های شهروندان ایرانی و جاسوسی به نفع اجانب
۳- انتشار، توزیع و تجارت انواع محتوای مستهجن و خلاف عفت عمومی و گسترش فساد و فحشاء در جامعه
۴- اهانت به مقدسات وارزش‌های اسلامی و تبلیغ به نفع فرقه‌های منحرف و مخالف اسلام
۵- نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی و لطمه به آسایش عمومی
قاچاق کالا، ارز، مواد مخدر و سایر کالاهای غیرمجاز
۶- اقدام علیه امنیت کشور از طریق گروهک‌های تروریستی
۷- کلاهبرداری، نقض مالکیت معنوی و سایر جرائم مالی
۸- تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران
۹- هتک حیثیت اشخاص
در ادامه متن دستور بازپرسی آمده که این تصمیم پس از مشورت و کسب نظر کارشناسان اتخاذ شده.
شاید پیش از هر چیز، اولین سوآلی که مطرح می شود، موضوع کسب و کارهایی است که از طریق تلگرام کسب درآمد می کنند. ادنگاه به عنوان یک شبکه تبلیغاتی برای مدت زیادی است که با بخش اندکی از این کسب و کارها در ارتباط است و علاوه بر قدرت بخشیدن به این کسب و کارها، از طریق بخشی از آنها برای انتشار تبلیغات همکاری کرده است. فیلتر کردن تلگرام در درجه اول برای این بخش از کسب و کارها مضر است و به آنها صدمه جدی وارد می کند. فارغ از اینکه تحصیل مال در این کسب ها به چه صورت انجام می شود، باید در نظر بگیریم که آسیب دیدن بخشی از این زنجیره، ممکن است به یک کلیت ضربه وارد کند.
از سوی دیگر بخشی از توجیهات برای فیلترینگ تلگرام به موضوع حمایت از پیام رسان های داخلی برمی گردد. می توان گفت که فیلتر شدن تلگرام نمی تواند حس مثبتی در کاربران ایرانی برای عضویت در اپلیکیشن های داخلی ایجاد کند. تصور کنید که حس امروز من، مشابه کسی است که به زور از دست او ابزاری را که به آن عادت دارد، از آن استفاده کرده و با آن انس گرفته بیرون می آورند و کالا و ابزار جدیدی را که هیچ آشنایی با آن ندارم در اختیارش می گذارند.
در طرف دیگر فضای حاکم بر اپلیکیشن های داخلی مورد قبول کاربران داخلی نیست. در سال ۹۷، بیشتر خبرهایی که حول و حوش این اپلیکیشن ها منتشر شده، حکایت از عدم امنیت، عدم ثبات و حتی عدم حفظ حریم خصوصی دارد. در سوی دیگر تلگرام با شکستن فیلترینگ روسیه، نشان داد که تا چه اندازه می تواند در برابر خواسته های دولتی برای دسترسی به حریم خصوصی کاربران ایستادگی کند. هنوز جوهره ی این خاطره در ذهن کاربران خشک نشده بود که فیلترینگ تلگرام در ایران تکرار شد.
اگر فرض کنیم که تلگرام بتواند فیلترینگ ایران را پشت سر بگذارید و آن را مانند فیلترینگ روسیه بشکند، تابوی فیلتر کردن اپلیکیشن ها و سایت ها در ایران از بین خواهد رفت. در اولین دقایق فیلترینگ تلگرام یک شایعه مبنی بر واکنش دورف برای انتشار تلگرام بلاک چین دست به دست می شد که نشان می داد مردم به لحاظ ذهنی آمادگی دارند تا فیلترینگ تلگرام در ایران به سرنوشت داستان روسی منجر شود.
از این پس یکی از دردسرهای وزارت ارتباطات به پیگیری مطالبه مردم برای افزایش امنیت و کیفیت اپلیکیشن های داخلی اختصاص خواهد یافت. مطالبه ای که به حق است و با توجه به فیلتر شدن تلگرام (بخوانید غیر قانونی بودن استفاده از تلگرام با توجه به قضایی) جایگزینی یک یا چند اپلیکیشن داخلی یا حتی خارجی موضوعی ضروری به نظر می رسد.
